TOTE-model Gehackt

/door

Na 65 jaar trouwe dienst mag het klassieke TOTE-model eindelijk met pensioen. Ontdek de hack waarmee jij volledige controle krijgt over hoe jij je voelt — altijd, overal.

Je kent TOTE. Dacht je.

Snapte jij ook niets van het TOTE-model toen je het voor het eerst leerde in de practitioner? Voelde het abstract, saai of zelfs van weinig waarde? Dat had ik ook. Tot ik na een aantal jaren training geven een nieuw inzicht kreeg. Een inzicht dat het hele model op z’n kop zette en álles veranderde.

Wat is het TOTE-model?

Het klassieke TOTE-model (Test-Operate-Test-Exit) werd in 1960 geïntroduceerd door George Miller, Eugene Galanter en Karl Pribram in hun boek Plans and the Structure of Behavior. Het model bestaat uit vier stappen:

  1. Test – Je beoordeelt de huidige situatie ten opzichte van je gewenste resultaat.
  2. Operate – Je onderneemt actie.
  3. Test – Je checkt opnieuw: ben ik er al?
  4. Exit – Je stopt als het gewenste resultaat bereikt is.

In veel NLP-opleidingen wordt vooral aandacht besteed aan het aanpassen van je Operate als iets niet werkt. Sommige NLP-trainers ontdekten daarnaast dat de Exit eigenlijk twee uitkomsten kent: een goed gevoel (K+) of een niet-tevreden gevoel (K-). Wat vaak onderbelicht blijft, is dat je óók je eerste Test (verwachting) kunt bijstellen, of dat je de tweede Test kunt herkaderen — zodat je alsnog tot een bevredigend resultaat komt. Daar zit een veel groter speelveld dan vaak wordt onderwezen.

What’s new?

In mijn eigen opleiding leerde ik over twee oplossingsrichtingen: je verwachtingen bijstellen (eerste Test), of je gedrag aanpassen (Operate). Wat ik zelf ontdekte, was dat je óók de tweede Test kunt veranderen door deze te herkaderen — én dat je het hele model kunt omdraaien. Door de Exit vooraf vast te stellen en deze volledig binnen je eigen invloed te plaatsen, ontstaat er een radicaal nieuwe toepassing van TOTE. Hierover later meer.

In het traditionele model heb je nu drie ingangen tot verandering:

  • Je stelt je verwachtingen bij (eerste Test).
  • Je verandert je Operate (gedrag of omgeving).
  • Je geeft een nieuwe betekenis aan wat er gebeurd is (herkaderen van de tweede Test).

Hierdoor krijgt het model een veel grotere reikwijdte én toepasbaarheid.

En dat inzicht bleek pas het begin.

De hack

De echte kracht ontstaat als je het model omdraait. Je begint met de Exit: bepaal vooraf wat jouw gewenste uitkomst is — jouw K+. Met die uitkomst in gedachten: wat kun jij doen om daar te komen?

De absolute voorwaarde hiervoor is jouw bereidheid om volledig aan de kant van de oorzaak te gaan staan — één van de krachtigste basisvooronderstellingen binnen NLP. Dit betekent dat jij de verantwoordelijkheid neemt voor jouw interne wereld en ervaringen.

Stel jezelf dus vooraf deze vraag:

“Wat kan ik zélf doen, zodat ik me aan het einde van dit proces goed voel? Ongeacht wat er in de buitenwereld gebeurt.”

Zo veranker je je Exit (K+) altijd in wat je zelf kunt beïnvloeden.

Voorbeeld uit mijn praktijk

Stel, ik vertel in een training aan een groep van tien mensen een verhaal. De één reageert boos, de ander krijgt een warm gevoel van herkenning, en weer een ander voelt verdriet. Tien mensen, tien reacties. Hetzelfde verhaal, verschillende wereldbeelden. Als ik de reacties van cursisten zou gebruiken als maatstaf voor mijn eigen gevoel aan het einde van de dag, geef ik mijn stemming uit handen.

Wat ik wél kan doen: ik kan ervoor zorgen dat ik vanuit mijn hart spreek, vol passie en enthousiasme. Alles in mij aanspreken om ‘het kwartje te laten vallen’. Ik kan aanwezig blijven, afgestemd zijn, gegrond, en flexibel reageren op wat zich aandient. Dáár heb ik invloed op. En wanneer ik dat als uitgangspunt neem, behoud ik zelf de regie over mijn outcome: K+.

Je kunt dit vergelijken met een rekensom: zolang je dezelfde cijfers en symbolen gebruikt, krijg je dezelfde uitkomst. Wil je een andere uitkomst, dan moet je de formule veranderen. En als je vooraf bepaalt wat jij wilt wat de uitkomst is — bijvoorbeeld 40 — dan kun je bewust je cijfers of bewerkingen aanpassen om dat te bereiken. Zo werkt het ook met je gedrag en verwachtingen.

En nu: jouw K+

Vanaf nu bepaal jij zélf je K+. Stel jezelf iedere dag opnieuw deze vraag:

Wat kan ik vandaag zélf doen, zodat ik zeker weet dat ik me goed voel aan het einde van de dag?

Je hoeft nooit meer te wachten op externe omstandigheden om je goed te voelen. Dit verandert hoe je doelen stelt, hoe je relaties aangaat, hoe je communiceert — eigenlijk alles.

Wil je hier meer over leren? Lees mijn blog over Oorzaak en Gevolg, volg me op Instagram of stuur me een mail: theo@limitless-coaching.nl

——————————————————————————————————————————————————————

© 2025 Theo Steneker & Gerrit de Haan
Met grote waardering voor het gedeelde inzicht dat de basis vormde voor deze ontwikkeling.
Limitless Training & Coaching | Uptime Training & Coaching
www.limitless-coaching.nl | www.uptimesense.nl

Deze tekst mag vrij gedeeld en gebruikt worden, zolang duidelijke bronvermelding behouden blijft. Vragen over gebruik? Neem gerust contact op.

Oorzaak → Gevolg

/door

Het is niet jouw schuld, het is wel je verantwoordelijkheid.

Niets van wat iemand zegt heeft enige betekenis, totdat jij die eraan geeft.

Waarom je leven zelden écht van jou voelt

Ken je dat? Je staat op, goede energie, alles lijkt mee te zitten — tot één opmerking van een collega je volledig uit je evenwicht haalt. En daar gaat je goede gevoel. De meeste mensen denken dat het ook gewoon zo werkt. Iemand doet toch rot tegen je? Dan is ’t toch logisch dat je je rot voelt?

Dus wat je daarmee zegt is: “Door wat jij doet, voel ik me nu niet goed, dus ik wil dat jij je gedrag verandert, zodat ik me weer goed kan voelen.” En dan maar afwachten of diegene dat ook doet. En zo niet? Dan zit je daar de hele dag mee. Op dat moment heb je de volledige controle over je eigen binnenwereld uit handen gegeven. Je kunt dan wel lekker naar de ander blijven wijzen en zeggen dat het door diegene komt dát jij je niet goed voelt. Alleen; helpt dat jou echt verder?

Het kan ook anders. En dat begint met één simpel principe dat alles weer recht zet:

Oorzaak → Gevolg

Wat is Oorzaak → Gevolg?

Van jongs af aan wordt in onze opvoeding en maatschappij geleerd dat we ons bezig moeten houden met de gevolgen van de dingen die er gebeuren. Alleen, dat is net zo effectief als onkruid boven de grond afknippen en hopen dat het niet terug groeit.

Het is veel effectiever om ons te richten op de oorzaak van wat ons overkomt – en dáár iets te veranderen, zodat je invloed krijgt op het resultaat. Dit is één van de belangrijkste dingen die je in NLP geleerd krijgt en dit principe noemen we

Oorzaak → Gevolg.

Aan de kant van de oorzaak staan betekent dat je de verantwoordelijkheid neemt voor alles wat er in je leven gebeurt. Het uitgangspunt is dat niets je zomaar overkomt. Alles in je leven heb je – bewust of onbewust – zelf gecreëerd. En altijd met een positieve intentie. Het leven gebeurt niet tegen je, het gebeurt vóór je.

Het verschil tussen schuld en verantwoordelijkheid

Wanneer ik mensen vertel dat ze verantwoordelijk zijn voor alles in hun leven, zeggen ze soms: “Oh, het is dus allemaal mijn schuld?” Terwijl er een cruciaal verschil is tussen schuld en verantwoordelijkheid.

Schuld richt zich op het verleden en nodigt uit tot passiviteit: Ik deed het fout en kan het nooit meer goed maken. Verantwoordelijkheid richt zich op de toekomst en zet aan tot activiteit: Ik leer van mijn ervaringen en maak nu betere keuzes.

Schuld maakt slachtoffers, verantwoordelijkheid maakt leiders. Je hoeft jezelf niet te verwijten voor wat er is gebeurd. Je kunt wel kiezen wat je ermee doet. Dát is verantwoordelijkheid nemen.

Oorzaak vs. Gevolg

Voorbeelden van gevolg-denken:

  • “Hij maakt mij boos.”
  • “Door haar voel ik me onzeker.”
  • “Mijn werkgever betaalt me te weinig.”
  • “Mijn partner behandelt me slecht.”
  • “Door dit regenachtige weer voel ik me somber.”

Voorbeelden van oorzaak-denken:

  • “Ik voel me boos, en dat zegt iets over mij.”
  • “Ik merk dat ik onzeker word, interessant.”
  • “Ik kies ervoor om in deze werksituatie te blijven.”
  • “Ik blijf in deze relatie.”
  • “Het regent, en dat bepaalt niet hoe ik me voel.”

Terug aan het roer

Je hebt altijd zelf een keuze. Het enige wat je hoeft te doen, is je verantwoordelijkheid over die keuze nemen. Dit doe je door te stellen: met alles wat ik nu weet, is dit de beste keuze die ik kan maken. Ongetwijfeld ga je later met meer informatie terugkijken en beoordelen wat je anders had kunnen doen. Dat is ook heel belangrijk, om van je ervaring te leren. Je hoeft het niet eerst zeker te weten voordat je in beweging komt.

Zodra jij besluit aan de kant van de oorzaak te gaan staan, begint jouw échte leiderschap. In je werk, in je relaties, in je eigen leven.

Zodra je verantwoordelijkheid neemt, wordt het leven weer van jou.

Wil je weten hoe je dit in de praktijk brengt, zelfs als het spannend wordt? Lees dan ook mijn blog over het TOTE-model — daar leg ik uit hoe je dit principe dagelijks inzet om je goed te voelen, ongeacht de omstandigheden.

→ TOTE Gehackt

Of stuur me een mail: theo@limitless-coaching.nl